Voorzitter,

De eerste begroting van Noardeast-Fryslân ligt voor ons. En daarvoor spreken we onze dank uit aan het college en de ambtenaren voor het duidelijke stuk. Ook willen we de bodes bedanken die altijd voor ons klaar staan.

We zijn blij met deze begroting. Ik noemde het vorige week al, als nieuwe gemeente en als eerste raad hebben we ambities. Gemeente Noardeast-Fryslân is een prachtige gemeente en wat ons betreft ook een krachtige gemeente. Met deze begroting is er ruimte voor nieuw beleid en het ontwikkelfonds biedt kansen voor diverse structuurversterkende maatregelen. Projecten waarvan we langdurig de vruchten plukken, om de leefbaarheid in de regio te versterken en te vergroten.

DOM 2.0 wordt uitgerold, de DOM-projecten zijn een groot succes en dat wordt verder uitgebreid. Daarnaast wordt ingezet om de economische en toeristische ontwikkelingen te versterken. Holwerd aan Zee is daar een geweldig voorbeeld van. We zullen ook moeten verduurzamen en de Regionale Energie Strategie wordt opgezet.

Er zijn ook lokale projecten met een regionale uitstraling in onze gemeente. Bruisend Hart in Hallum is daar een voorbeeld van. Niet alleen Hallummers bezoek het bruisende hart, ook mensen uit omliggende dorpen komen er. VV Kollum krijgt in kunstgrasveld en sporthal “de Heechfinne” in Ferwerd wordt gerenoveerd.

VV Dokkum was hier vorige week om in te spreken en niet voor het eerst. Zo lang als ik in de raad zit, gaat het er al over, en ook daarvoor zijn er heel wat jaren verstreken waarin er gesproken werd over het Harddraverspark. Inmiddels is het zover dat de Trimmer is gesloten en VV Dokkum zit op de reservebank te wachten. Zo nu en dan mogen ze aantreden en dan is er weer een gesprek met een wethouder, maar hoe het spelletje ook gespeeld wordt, de beslissende goal blijft uit.

Als jonge ambitieuze gemeente staan we dit natuurlijk niet langer toe. “Doorpakken, met elkaar voorruit” staat met grote letters op de voorkant van ons coalitieakkoord. Daarom roepen wij op om VV Dokkum tegemoet te treden en it mogelijk te maken dat ze hun kantine kunnen verplaatsen naar de tribune. De Trimmer kan dan gesloopt worden.

Sport verbindt en datzelfde geldt voor dorpshuizen. Ze vervullen een grote sociale functie in de dorpen. Mensen komen er samen, het is een ontmoetingsplek voor jong en oud. Vaak wordt het gerund door vrijwilligers en veel dorpshuizen hebben het financieel zwaar. Er is afgesproken dat ze gecompenseerd zouden worden voor de OZB. Het staat nog niet in deze begroting, dus daarover dienen wy een motie in.

Een andere belangrijke ontmoetingsplaats was er voor de kerken. Bijna elk dorp in onze gemeente heeft een kerk en talrijke karakteristieke monumentale gebouwen. Die horen bij bij ons culturele erfgoed en ze verbergen een schat aan historie. Vanzelfsprekend zijn we daar trots op en dus moeten we er goed voor zorgen. We vragen dan ook om een beleidsplan Monumentenzorg op te stellen en daarin de kerkenvisie op te nemen.

We zijn een groene gemeente, naast Dokkum als regiostad zijn er nog 52 dorpen. Onderling met elkaar verbonden door vele wegen, straten en paden. Het is dan ook prachtig langs het Wad te fietsen, zeker als je straks van Lauwersoog tot aan de Afsluitdijk langs het Wad kunt fietsen. Met onderweg diverse aftakkingen naar de dorpen met hun kerken, monumenten en andere bezienswaardigheden of ergens uitrust met een kop koffie of thee.

Nederland is het fietsband bij uitstek en dat is yn Friesland niet anders. Er wordt heel wat afgefietst. En niet alleen langs het Wad. Op veel wegen en vooral veel op zogenoemde binnendoorwegen, fietsen de fietsers op dezelfde weg als waar de auto’s rijden. En vaak mogen de auto’s daar 80km/uur. Meestal rijden ze zelfs sneller en meestal zijn het buurtgenoten die dat doen.

In de Provincie zijn al diverse gemeenten tot inzicht gekomen en die hebben de snelheid terug gebracht naar 60km/uur. Het is veiliger en het zorgt voor minder ongelukken. Ook hierover dienen wij een motie in.

S!N staat voor een sociaal en groen geluid. We doen het samen en hebben daarbij respect voor elkaar, de natuur en het milieu. En daarin zullen keuzes gemaakt moeten worden.

Overal in het land zijn er gemeenten die kampen met tekorten op het Sociaal Domein. Het blijkt dat de bijdrage die ze van de overheid krijgen niet toereikend is. Dat betekent keuzes maken. Voor ons staat daarbij voorop dat we daarbij de mensen die zorgen nodig hebben zoveel mogelijk ontzien. De zorg moet vooral anders en beter georganiseerd worden.

Met alle ombuigingen die nu voor liggen, vragen we de wethouder om garanties dat er niet gekort wordt op de zorg en hulp die onze inwoners nodig hebben.

Door het anders te organiseren, komt er ruimte vrij voor ander beleid. Zo zijn we blij met de groep “minima coaches”, waar wij in de raad van Dongeradeel toe hebben opgeroepen. Deze groep mensen, die vaak uit eigen ervaring spreken over hoe het is om van een minimuminkomen met daarbij soms ook nog schulden, rond te moeten komen. Want dat valt nog niet mee.

Daarom zijn wij ook zo blij met het “Project Meedoen”. Mensen die al langere tijd rond moeten komen van een uitkering worden opgezocht en er wordt gevraagd naar hun verhaal. Hoe is het zo gekomen en vooral hoe kunnen we zorgen dat je weer mee doet en mee telt. Er zitten vaak schrijnende verhalen verborgen en mensen zijn voorzichtig om hun verhaal te vertellen. Wy friezen hangen de vuile was niet buiten. En hoe moet zo’n vreemde snuiter ons nou helpen, is hij of zij wel te vertrouwen?

Het vraagt om om te denken, te kijken naar de mogelijkheden, denken in kansen en geloven in de talenten die iedereen heeft. En hoewel het prachtig klinkt, gaat het met vallen en opstaan. En dat is prima, we gaan er samen voor, om weer mee te doen. Dat kan als vrijwilliger, mantelzorger of met betaald werk.

Ook wat fraudepreventie betreft, willen we dat er gekeken wordt naar het verhaal erachter. Als er sprake is van fraude, wordt dat erg hard aangepakt, er volgt vaak een boete van 100% van het fraudebedrag. Maar het blijkt dat mensen daardoor juist nog verder in de problemen komen. Om de boete te betalen, kun je bijna niet anders dan nog eens fraude plegen.

Maar als je met elkaar in gesprek gaat, blijkt regelmatig dat de nood zo hoog was dat frauderen de enige uitweg leek. Het is als het stelen van brood, het mag niet, maar begrijpen doen we het wel. Wij zullen hier schriftelijke vragen over stellen.

Jongeren hebben de toekomst en ze zijn de toekomst. We moeten zuinig op ze zijn en goed op ze passen.

Daarom zijn we blij dat er samenwerking wordt gezocht tussen jeugdzorg en de scholen. Waarbij er op elke school iemand is waar de jongeren terecht kunnen voor hulp en antwoord op hun vragen. Dat heeft veel voordelen, het is dichtbij en omdat het in school is loop je zo even binnen en het kost minder tijd wat reizen betreft.

In de coalitieagenda hebben we afspraken gemaakt over jongeren en preventie. Daarbij gaat het om ondersteuning en begeleiding, ook wat betreft gebruik van alcohol en drugs. Jongerenwerk speelt hierbij een belangrijke rol. Uit de integrale notitie “Het nieuwe Jongerenwerk” van team feiligens en handhaving blijkt dat er meer uren nodig zijn om het Jongerenwerk goed te kunnen doen. We dienen hierover een amendement in.

Zoals ik al zei, S!N staat voor Sociaal en Groen. We hebben een prachtige groene gemeente. Er wordt weleens gezegd dat het gras bij de buren groener lijkt. En ik en wij van S!N vragen om nu eens kritisch naar ons eigen gras en groen te kijken.

Bij de perspectiefnota heb ik mijn verbazing al uitgesproken over wat er staat over biodiversiteit, natuur en dierenwelzijn. “De biodiversiteit wordt verbeterd, want de weidevogels worden beter beschermd.” Dat is alles wat er staat, het zou een allesomvattende zin kunnen zijn. Maar helaas.

En maakt me treurig, biodiversiteit is zoveel meer, als alleen de weidevogels. Dat is ook besproken toen de raadsagenda opgesteld is. De werkgroep biodiversiteit is bezig het gestalte te geven, maar je kunt nog zoveel plannen maken, zonder geld kom je niet ver. Daarom stellen wij om hiervoor €50.000 uit het Duurzaamheidsfonds te reserveren.

Het is nodig dat de plannen concreet gemaakt kunnen worden.  Een aantal samenzijn volgens ons belangrijk om op korte termijn optie pakken.

We hebben vaker en op verschillende manieren aandacht gevraagd voor de veelvuldige bomenkap in de gemeente. Kortgeleden heeft er op verschillende plekken in de gemeente een kaalslag plaatsgevonden, zoals bij Holwerd, Brantgum en Kollum. Onbegrijpelijk. Uit onderzoek blijkt dat bomen een grote bijdrage leveren aan de klimaatbeheersing en gezonde flora en fauna.

Daarom vragen wij om alleen te kappen of te snoeien als het echt noodzakelijk is. En om daarbij in te zetten op herplanten en uitbreiding van het aantal bomen in de gemeente. Ook vragen we om niet te snoeien of kappen tussen 15 maart en 15 september zoals wettelijk is vastgelegd, in verband met het broedseizoen.

En ander punt dat in het kader van de harmonisatie nog opgepakt moet worden is het afbranden van bermen en slootkanten. In voormalig Ferwerderadeel en Kollumerland hebben ze het licht al eerder gezien, maar in voormalig Dongeradeel is dat nog niet zo ver. In twee eerstgenoemde gemeenten geldt al langer een verbod om bermen en slootkanten af te branden. Daar weten ze al dat dat funest is voor de biodiversiteit en de kleine bodemdieren en insecten die omkomen in de vlammenzee.

We krijgen bijna vlinders in onze buik als dit verbod voor de hele gemeente zal gelden. Jullie steun voor onze motie zal hier zeker bij helpen.

En dan kom ik bij onze laatste motie, voorzitter.

En ik ga naar de dartelende hertjes. Ik heb eerder al gesproken over een stukje jeugdsentiment, over de tranen die over mijn wangen biggelden toen ik zag hoe Bambi zijn moeder verliest, door het schot van een jager.

Wij vragen het college om in gesprek te gaan met de Provincie over de aanpak van het inperken van het aantal damherten tussen Dokkum en Rinsumageast en nabij het Lauwersmeergebied. En om hierbij vooral te kijken naar alternatieven om de populaties te reguleren.

Er zijn nog diverse vraagstukken waar wij als raad ons mee bezig kunnen houden. In de begroting lezen we dat onkruid beter bestreden moet worden. Dat vinden wij opmerkelijk, want volgens ons bestaat onkruid niet.

En zo staan er meer dingen in, waar we het graag later met elkaar over hebben. Er staan ook dingen niet in. Zoals iets over dieren en dierenwelzijn en megastallen. Wat vinden we daar van en wat willen we er mee?

Het vraagstuk over hoe het nu moet met de landbouw en bouw in relatie tot het stikstofbeleid. Er zijn steeds meer boeren die over gaan op natuurinclusieve landbouw en die biologisch en duurzaam boeren. Nico Minnema, adviseur natuur en ecologie, schreef daar vorige week het volgende over. En dan rijst de vraag of de tijd nu rijp is om het landbouwbeleid en het hele landbouwbudget te benutten om alle boeren te helpen naar een duurzaam kringloopsysteem. En als het RIVM toch weer gaat rekenen, kan dat ook aantonen dat het in eerste instantie de oplossing niet ligt bij het aantal boeren en het aantal dieren, maar met name bij de wijze van werken.

We maken ons ook grote zorgen over hoe komt met de plannen om te gaan boren naar gas. Wij van S!N hebben steeds geroepen dat we tegen het boren zijn en dat is nog steeds zo. Er komen steeds meer inzichten, en er wordt gezegd: “ als we in de zestiger jaren wisten, wat we nu weten, dan waren er andere keuzes gemaakt.” We gaan er vanuit dat minister Wiebes ook weet, wat wij nu weten en dat hij een andere keuze maakt.

In deze beschouwing heb ik onze 5 moties en de 2 amendementen toegelicht. We rekenen op een brede steun uit de raad.

Bedankt.